W jakim celu przeprowadza się audyt środowiskowy w firmie?
Ochrona środowiska to ważny, chociaż często zaniedbany aspekt prowadzenia działalności w firmie. Mnogość zmieniających się przepisów prawnych, niezbędna wiedza specjalistyczna oraz niezrozumienie tematu powodują, że przedsiębiorstwa często nie są świadome ciążących na nich obowiązków. Szefostwo firmy zaczyna interesować się wymaganiami ochrony środowiska najczęściej wtedy, gdy otrzyma urzędowe pismo, lub – kiedy planuje wdrożyć normę ISO 14001, traktującą o Zarządzaniu Środowiskowym.
Audyt środowiskowy – sposobem na zidentyfikowanie wymagań
Najskuteczniejszą metodą weryfikacji, czy firma spełnia wszystkie wymagania: zarówno normy ISO 14001, jak i określone w poszczególnych ustawach i rozporządzeniach, jest wykonanie audytu środowiskowego. Co to jest audyt środowiskowy? To weryfikacja działań w przedsiębiorstwie, która ma stwierdzić, czy są one zgodne z określonymi wymaganiami. W przeciwieństwie do kontroli, której rolą jest szukanie niezgodności, audytor środowiskowy szuka zgodności. Kierując się z góry określonymi wymaganiami, potwierdza prawidłowość wykonywanych działań, niezgodność w odniesieniu do wymagań, którą obligatoryjnie należy usunąć (np. brak naliczanych opłat środowiskowych lub przekazywanie odpadów firmom nieposiadającym adekwatnych decyzji administracyjnych) lub tzw. obszary doskonalenia. Są to miejsca, w których wprawdzie spełniono przedstawione wymagania, jednak istnieje ryzyko, że w przyszłości mogą zostać one niedotrzymane lub realizacja jest utrudniona.
Co to jest audyt środowiskowy oparty na normie ISO 14001?
Wymagania, do których odnosi się audytor środowiskowy, są określane w trakcie planowania audytu. W zależności od założonego celu zlecający audyt środowiskowy może określić dowolny obszar i zakres do weryfikacji. Zlecając audyt firmie konsultingowej, firma wdrażająca Zarządzanie Środowiskowe najczęściej oczekuje przeprowadzenia pełnego zakresu normy ISO 14001. Audytor środowiskowy przeprowadza tzw. audyt wstępny, na którym sprawdza zgodność przeprowadzanych działań w przedsiębiorstwie z poszczególnymi punktami normy. W zależności od profilu działalności firmy może np. weryfikować, czy w trakcie projektowania uwzględnia się cykl życia produktu, lub czy firma posiada procedury, lub instrukcje na wypadek awarii środowiskowej, oraz czy zapoznała z tymi dokumentami swoich pracowników. Jednym z punktów normy jest odniesienie do wymagań prawnych – wdrażający normę musi zidentyfikować obowiązujące go wymagania, zawarte w dziennikach ustaw, oraz określić, czy postępuje zgodnie z nimi. Jeżeli nie – określić działania naprawcze.
Audyt środowiskowy a wymagania prawne
Wymagania prawne dotyczą wszystkich przedsiębiorców, nie tylko wdrażających normę ISO 14001. Podobnie jak w przypadku Kodeksu pracy lub Ordynacji podatkowej, nieprzestrzeganie Prawa ochrony środowiska skutkuje nałożeniem wysokich kar nawet 5 lat wstecz. Liczne ustawy środowiskowe, takie jak: Ustawa o odpadach, o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, czy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach, uzupełniane są często wymaganiami Rozporządzeń Komisji UE, jak na przykład Dyrektywa REACH, która określa zakres kart charakterystyki substancji, stosowanych w zakładach.
Przedsiębiorstwa najczęściej powierzają sprawy środowiskowe osobom pełniącym również inne funkcje lub typują jednego pracownika do tego tematu. Dlatego częstymi przypadkami jest realizowanie „oczywistych” wymagań, takich jak przekazywanie odpadów za pośrednictwem BDO, jednak identyfikacja innych lub nowych obowiązków jest już utrudniona. Audytor środowiskowy, który jest jednocześnie specjalistą z zakresu wymagań prawnych, zweryfikuje działalność przedsiębiorstwa pod kątem obowiązujących aktów prawa, co pozwoli na uzupełnienie przeoczonych wymogów. Firma uniknie w ten sposób kary i będzie realizować swoją działalność zgodnie z prawem.
Audyt środowiskowy powinien być przeprowadzany okresowo w każdym przedsiębiorstwie. Informacje uzyskane podczas audytu pozwalają szefostwu firmy na zachowanie zgodności z wymaganiami prawnymi, a tym samym – możliwości wdrożenia ISO 14001, ale również przedstawienia się jako wiarygodna forma w oczach kontrahentów lub firm ubezpieczeniowych. Audyt środowiskowy realizowany przez zewnętrzną firmę konsultingową zapewnia prawidłowy przebieg audytu oraz rzetelny raport, opracowany przez fachowców, znających tematykę ochrony środowiska.